ตามความเชื่อในลักษณะการทำทาน หากนับการให้ทานกับคน ตั้งแต่คนไม่มีศีล จนถึงพระอรหันต์ ย่อมมีอานิสงส์ไม่เท่ากัน สรุปโดยย่อพอสังเขปได้ว่า ถวายทานให้พระอรหันต์ 100 ครั้ง ผลบุญของทานที่เกิดขึ้น ยังไม่สามารถเทียบเท่ากับการถวายทานแด่พระพุทธเจ้า 1 ครั้ง และถึงแม้ท่านจะได้ถวายทานให้กับพระพุทธเจ้า 100 ครั้ง ผลของบุญนั้นก็ยังไม่เท่ากับการถวายสังฆทาน 1 ครั้ง

การถวายสังฆทานด้วยจิตที่ตั้งมั่นและ บริสุทธิ์ ด้วยศรัทธาอันแรงกล้า แม้เพียง 1 ครั้งในชีวิตที่ได้เกิดมา พระพุทธเจ้าทรงกล่าวว่า ผลของสังฆทานนี้ จะดลบันดาลให้มีชีวิตมีความเป็นอยู่ที่ดี มีบุญของเกื้อหนุนคำจุน จะไม่ไปเกิดในที่ลำบาก จะไม่เกิดเป็นผู้ขัดสนในทุกด้าน และบุญแห่งการถวายสังฆทานที่ตั้งใจมาดีและถูกต้องแล้วนี้ อานิสงส์จะไม่เคยหมดไป จะยังคงตามส่งผลไปทุกชาติ จนกระทั่งเข้าสู่พระนิพพาน …. (โดย หลวงพ่อพระราชพรหมยาน)

เมื่อทราบถึงผลบุญอันยิ่งใหญ่ประมาณการได้เช่นนั้นแล้ว เรามาตั้งใจสร้างบุญใหญ่นี้เพื่ออุทิศกุศลให้ผู้ล่วงลับ อันเป็นที่รักของเราให้ได้รับบุญและมีภพภูมิที่สูงขึ้น และยังมีสิ่งอื่นๆที่พึงกระทำ ดังนี้

1. ไม่สวดอ้อนวอนให้ไปดี หรือสาปแช่งให้ผู้ตายไปไม่ดี เพราะผู้ทำกรรมใดไว้ในโลกนี้ ก็ย่อมต้องเสวยผลแห่งกรรมที่ตนทำเองทั้งในโลกนี้และโลกหน้าอยู่แล้ว และจิตของเราจะได้ไม่เป็นยึดเหนี่ยว
2. ทำบุญอุทิศให้ เพราะผู้ที่ล่วงลับไปแล้วในภูมิอื่น (เว้นมนุษย์และสัตว์ดิรัจฉาน) ย่อมไม่มีการทำมาหากินเลย ผู้ล่วงลับไปจะมีสภาพความเป็นอยู่อย่างไร ก็ขึ้นอยู่กับกรรมดีกรรมชั่วที่ตนเองกระทำตอนเป็นมนุษย์ และเพราะอาศัยการทำบุญอุทิศให้ของผู้ที่ยังเป็นอยู่ในโลกมนุษย์นี้เท่านั้น และการทำบุญอุทิศให้ผู้ล่วงลับก็ต้องทำกับผู้รับที่มีศีลมีธรรมเท่านั้น เช่น พระภิกษุ สามเณร อุบาสก อุบาสิกา โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่เข้าถึงพระรัตนตรัย บุญนั้นจึงจะถึงแก่ผู้ตายไปอย่างแน่นอน ตามภูมิตามกำเนิดที่สามารถรับผลบุญที่อุทิศให้

2.2.1 วันพระ เฉพาะวันพระขึ้น 15 ค่ำ: เป็นวันที่ยมโลกนรกหยุดทัณฑ์ทรมานให้สัตว์นรก 1 วันโลกมนุษย์ สัตว์นรกมีทุกขเวทนาเบาบางลง จึงมีโอกาสระลึกถึงบุญกุศลที่ตนทำและอนุโมทนาส่วนบุญที่ผู้อื่นอุทิศให้ได้เต็มที่ ส่วนญาติที่เกิดเป็นเทวดาก็จะนิยมมาฟังธรรมในวันพระและตรวจดูการทำบุญกุศลและอนุโมทนาบุญกับผู้ที่ทำความดีในโลกนี้ เราจึงควรทำบุญตักบาตร และ ถวายสังฆทานเพื่ออุทิศบุญให้แก่ผู้ล่วงลับ

2.2.2 วันครบรอบวันตาย 7 วัน: ในกรณีที่ผู้ตายไปแล้วเป็นผู้ที่ทำกรรมดีและชั่วไม่มากพอ บุญบาปที่ตนทำในโลกนี้ยังไม่ส่งผลในทันที ผู้ตายจะวนเวียนอยู่ 7 วันเพื่อให้มีโอกาสระลึกถึงบุญกุศลได้ หากผู้ตายระลึกถึงบุญกุศลที่ตนเคยทำได้ หรือ หากญาติมิตรทำบุญอุทิศให้อย่างถูกวิธี และอนุโมทนาบุญ ผลบุญนั้นก็จะพาไปเกิดในที่ดี เราจึงควรทำบุญตักบาตร และ ถวายสังฆทานเพื่ออุทิศบุญแก่ผู้ล่วงลับในวันนี้แช่นกัน

2.2.3 วันครบรอบวันตาย 50 วัน: ในกรณีที่ผู้ตายถูกเจ้าหน้าที่ยมโลกพาไปยมโลกแล้ว ช่วงระหว่างเวลา 50 วันหลังตาย คือช่วงเวลาที่ผู้ตายกำลังรอคอยลำดับคิวการพิพากษาตั้งแต่ถูกลากตัวไปจากมนุษย์โลก ผ่านประตูยมโลก อยู่หน้าลานรอขานชื่อเพื่อเข้าพบพระยายมราช

*พระยายมราช คือ เทพชั้นจาตุมหาราชิกาประเภทหนึ่งที่มีกรรมเกี่ยวพันด้านกฎหมาย ชอบตัดสินคดีความด้วยความซื่อสัตย์ตอนสมัยเป็นมนุษย์และทำบุญ หรือเมื่อทำบุญก็ตั้งความปรารถนาไว้

2.2.3 วันครบรอบวันตาย 100 วัน: ช่วงเวลาระหว่าง 51 ถึง 100 วัน คือช่วงกำลังถูกพิพากษา พระยายมราชจะซักถามความประพฤติตอนสมัยเป็นมนุษย์ และจะส่งไปเกิดเป็นอะไรต่ออะไร ช่วงนี้ถ้าญาติทำบุญตักบาตร หรือถวายสังฆทาน และอุทิศบุญไปให้ก็ยังรับบุญได้

ขั้นตอนการถวายสังฆทานให้ผู้ล่วงลับ

จัดเตรียมสิ่งของ เครื่องใช้ หรือจตุปัจจัยที่จะนำไปถวายตามสมควร โดยไม่ลืมที่จะคำนึงถึง การถวายสังฆทาน ที่จะต้องเป็นไปเพื่อหมู่สงฆ์ ตามความหมายของคำว่า “สังฆทาน” และตามข้อกำหนด ของพระวินัย ว่าด้วยสิ่งของต้องห้ามต่าง อาทิเช่น สุรา หรือสิ่งเสพติด ในการถวายสังฆทาน ถ้าเป็นอาหาร หรือที่เรียกว่าสังฆทานสด ต้องนึงถึงประเภทของอาหารตามพระวินัยเช่นกัน และ เลือกให้เหมาะสมกับกาลเวลา คือควรถวายก่อนเพล สังฆทานทั่วไปควรจัด สังฆทานด้วยตนเอง ไม่สมควร ถวายสังฆทานที่จัดสำเร็จรูป เพราะอาจไม่สามารถตรวจสอบคุณภาพของสิ่งของต่างๆนั้นได้ครบถ้วน ซึ่งจะเป็นผลทำให้เกิดความเสียหายในหลายๆด้านตามมา จากสิ่งของที่ไม่ได้คุณภาพ

นำสังฆทานที่จัดเตรียมแล้วไปยังวัดที่ต้องการถวาย จากนั้นให้แจ้งเจ้าหน้าที่หรือผู้รับผิดชอบของทางวัด ว่าต้องการมาถวายสังฆทาน แจ้งความประสงค์หรือไปยัง จุดที่ ได้มีการกำหนดไว้แล้วเพื่อการถวายสังฆทาน ของวัดนั้น ซึ่งมีการกำหนดสถานที่ไว้แล้ว

แจ้งต่อท่านถึงความตั้งใจ ที่จะมาถวายสังฆทาน แก่ผู้ล่วงลับ โดยอาจเขียนชื่อและนามสกุลของ พูดล่วงลับ แจ้งกับพระสงฆ์ผู้มารับสังฆทาน เพื่อให้ท่านรับทราบถึงจุดประสงฆ์ของการทำสังฆทานในครั้งนี้ จากนั้นท่านอาจกล่าว ขึ้น เพื่อเรียกขาน วิญญาณผู้ล่วงลับให้มารับทราบ มาเตรียมรับบุญนี้

เริ่มด้วยการ จุดธูปเทียนบูชา กราบพระรัตนตรัย ที่อยู่ในบริเวณที่จะถวายสังฆทานนั้น จากนั้น พระท่านจะให้กล่าวคำอาราธนาศีลและรับศีล โดยว่าตามนี้

1. คำอาราธนาศีล ๕
   มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะ สะหะ ปัญจะสีลานิ ยาจามะ
   ทุติยัมปิ มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะ สะหะ ปัญจะสีลานิ ยาจามะ
   ตะติยัมปิ มะยัง ภันเต วิสุง วิสุง รักขะนัตถายะ ติสะระเณนะ สะหะ ปัญจะสีลานิ ยาจามะ
2. สมาทาน ศีล 5
   ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ
   อะทินนาทานา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ
   กาเมสุมิจฉาจารา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ
   มุสาวาทา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ
   สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ
3. ตั้งนะโม 3 จบ
4. กล่าวคำถวายสังฆทานอุทิศให้ผู้ล่วงลับ
   อิมานิ มะยัง ภันเต มะตะกะภัตตานิ สะปะริวารานิ ภิกขุสังฆัสสะ โอโณชะยามะ สาธุโน ภันเต ภิกขุสังโฆ อิมานิ มะตะกะภัตตานิ สะปะริวารานิ ปะฏิคคัณหาตุ อัมหากัญเจวะ มาตาปิตุอาทีนัญจะ ญาตะกานัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ
   ข้าแต่พระสงฆ์ที่เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอน้อมถวายซึ่งมะตะกะภัตตาหารกับทั้งบริวารทั้งหลายเหล่านี้ แด่พระภิกษุสงฆ์ ขอพระภิกษุสงฆ์ โปรดรับ ซึ่งมะตะกะภัตตาหารกับทั้งบริวารทั้งหลายเหล่านี้ของข้าพเจ้าทั้งหลาย เพื่อประโยชน์และความสุขแก่ข้าพเจ้าทั้งหลายและญาติทั้งหลายของข้าพเจ้า มีบิดา มารดาเป็นต้น และขออุทิศให้ (ชื่อของผู้ที่จะอุทิศกุศลให้) สิ้นกาลนานเทอญ
5. เมื่อกล่าวคำถวายสังฆทานจบแล้ว ให้ยกของทั้งหมดที่เตรียมมาประเคน กับภิกษุสงฆ์
6. อาจนำชื่อ นามสกุลของผู้เสียชีวิต เผาลงในภาชนะ รองรับ หรือในภาชนะที่จะกรวดน้ำ จากนั้น พระท่านจะสวดบทกรวดน้ำให้เราตั้งใจกรวดน้ำ และส่งผลบุญให้ถึงแก่ผู้ล่วงลับที่เราตั้งใจมาทำสังฆทานให้ในวันนี้
7. เมื่อกรวดน้ำเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้กราบ 3 ครั้ง ลุกขึ้นนำน้ำที่กรวด ไปเทรดลงบนดินหรือต้นไม้ เลือกเทที่ต้นใหญ่จะยิ่งดี พร้อมทั้งกล่าวอัญเชิญพระแม่ธรณี ,ท่านท้าวเวสสุวรรโณ และปวงเทพเทวา ให้มาเป็นสักขีพยานรับรู้ในการ สร้างและอุทิศบุญครั้งนี้แก่ผู้ล่วงลับ โดยกล่าวหรือละลึกถึงชื่อผู้ล่วงลับที่เราต้องการส่งบุญนี้ให้
8. นำภาชนะกรวดน้ำเก็บเข้าที่ และกราบลาพระ เป็นอันเสร็จพิธี

การถวายสังฆทานเพื่ออุทิศแก่ผู้ตาย หรือผู้ที่ล่วงลับไปแล้วจะเห็นได้ว่า พิธีการต่าง ๆ ก็ปฏิบัติเช่นเดียวกับการถวายสังฆทานทั่วไป แต่จะมีความแตกต่างกัน ตรงที่ คำกล่าวถวายมีการเปลี่ยนคำบางคำไป เพื่อให้เหมาะสมและถูกต้อง ตามความตั้งใจที่ต้องการถวายสังฆทานแด่ผู้ล่วงลับไปแล้ว

ทำไมต้องจัดของถวายสังฆทานเอง

หลายท่านคงอาจจะมีคำถามว่าเดี๋ยวนี้เกือบทุกวัดใหญ่ๆที่มีผู้คนนิยมแวะเวียนกันไปทำบุญก็มี “ถังเหลือง” เตรียมไว้ให้พร้อมบริการอยู่แล้ว แล้วจะต้องเสียเวลาจัดเตรียมเองไปทำไม เอาสะดวกไม่ดีกว่าเหรอ หรือ เราไปซื้อชุดสังฆทานแบบสำเร็จรูปตามร้านสังฆภัณฑ์ หรือในห้างไปทำบุญก็ได้ ?

….. การทำบุญตามสะดวกตามกำลังนั้นก็ย่อมเป็นสิ่งที่ดีแน่นอนครับ แต่หากเราต้องการให้เกิดประโยชน์ ได้รับอานิสงส์สูงสุด (บางท่านอาจใช้คำว่าได้บุญมาก) เราก็ควรพิจารณาเลือกถวายเครื่องไทยธรรมแก่พระสงฆ์ที่ท่านสามารถนำไปใช้ได้จริงมันก็คงจะดีกว่า เพราะว่าของในถังเหลืองนั้นมักจะเป็นของทั่วๆไปซึ่งพระสงฆ์อาจจะไม่ได้มีโอกาสนำไปใช้จริงๆเลยก็ได้

เราควรพิจารณาเลือกสิ่งของไปถวายพระสงฆ์เอง โดยคำนึงว่าพระสงฆ์ ณ วัดแห่งนั้นจะสามารถนำไปใช้ได้จริง และคำนึงถึงประโยชน์ที่พระสงฆ์จะได้รับ

ไอเดียจัดชุดสังฆทานทำเอง มีอะไรบ้าง

การจัดเครื่องไทยธรรมไปถวายพระสงฆ์อย่างแรกเลยควรนึกถึงสถานที่นั้นๆก่อนว่าเป็นอย่างไร เช่น อยู่ในพื้นที่ห่างไกล หรือ อยู่ในพื้นที่ใกล้ความเจริญ เพราะเราจะได้เลือกเครื่องอุปโภคบริโภคได้อย่างเหมาะสมกับกิจวัตรของพระสงฆ์ ณ วัด, สำนักสงฆ์, สถานที่ปฎิบัติธรรม นั้นๆ ดังนั้น ในการจัดชุดสังฆทานเองเพื่อถวายพระสงฆ์ มีหลักการอยู่แค่ 2 อย่าง นั่นคือ พระสงฆ์สามารถนำเครื่องไทยธรรม หรือปัจจัยที่เราจะนำไปถวายไปใช้ประโยชน์ได้จริงหรือไม่ และ กำลังทรัยพ์ของเรานั่นเอง ตัวอย่างเช่น

ในขั้นตอนนี้จะเป็นการสาธิตการจัดเครื่องไทยธรรม ซึ่งประกอบไปด้วย สบู่สมุนไพร แชมพูสมุนไพร ยาสีฟันสมุนไพร แปรงสีฟัน ที่โกนหนวด และเตรียมถุงห่อสังฆทาน จากนั้นเราแค่นำไปใส่ถุงจัดเรียงให้สวยงาม และรูดโบว์ที่ปากถุงก็เป็นอันเสร็จเรียบร้อย จะเห็นว่าไม่ได้ยุ่งยากและเสียเวลาอะไรเลยนะครับ